Udar niedokrwienny oraz udar krwotoczny
Udar mózgu to zespół objawów klinicznych cechujących się nagłym wystąpieniem ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, utrzymujących się, o ile wcześniej nie spowodują zgonu, dłużej niż 24h i niemających innej przyczyny niż naczyniowa.
W zależności od mechanizmu uszkodzenia wyróżnia się udary niedokrwienne i udary krwotoczne.
- Udar niedokrwienny jest nazywany „zawałem mózgu” ze względu na podobny mechanizm jak przy zawale serca. W sercu zamykają się tętnice wieńcowe, w mózgu zamyka się (lub zwęża) tętniczka wewnątrzmózgowa. 85% udarów to właśnie udary niedokrwienne. Przyczyny to między innymi: choroby serca (wady zastawek, zaburzenia rytmu serca, zawał serca).
- Udar krwotoczny (inaczej: krwotok mózgowy) nazywany jest „wylewem” ponieważ krew z pękniętej tętniczki dosłownie „rozlewa” się po pewnym obszarze mózgu. Najbardziej powszechną przyczyną tej postaci jest nadciśnienie tętnicze.
- Przemijający atak niedokrwienny (ang. TIA, Transient Ischemic Attack) – krótkotrwałe (do 24 godzin) i przemijające wystąpienie objawów uszkodzenia mózgu na skutek zaburzeń krążenia mózgowego. Oznacza to wystąpienie niedokrwiennego udaru mózgowego (przejściowego niedokrwienia tkanki nerwowej) którego objawy wycofują się całkowicie w ciągu krótkiego czasu, zazwyczaj w ciągu kilku, kilkunastu minut. Zakłada się, że czas trwania tych objawów może maksymalnie wynosić 24 godziny
Objawy ostrzegawcze udaru
- nagłe zaburzenia czucia po jednej stronie ciała (niedoczulica połowicza) lub drętwienie połowy ciała
- wykrzywienie twarzy po jednej stronie, szczególnie widoczne jest opuszczenie kącika ust
- nagłe osłabienie kończyny lub kończyn po jednej stronie (niedowład połowiczy)
- nagłe zaburzenia mowy (mowa bełkotliwa, utrata zdolności mówienia, trudności w zrozumieniu mowy)
- nagłe zaburzenia widzenia-charakterystyczne jest niedowidzenie na jedno oko lub niedowidzenie polowy pola widzenia
- nagłe zawroty głowy z towarzyszącymi zaburzeniami w utrzymaniu równowagi, nagłymi upadkami, czasami z podwójnym widzeniem, kłopotami z orientacją i zaburzeniami świadomości
Typowe objawy udaru
- nagły niedowład lub paraliż ręki/nogi,
- opadanie kącika ust,
- niewyraźna mowa lub jej zaniki, niespodziewana trudność z formułowaniem wypowiedzi,
- zaburzenia logicznego myślenia.
Objawy poprzedzające lub oznaczające atak
- niezwykle silny ból głowy,
- zaburzenia widzenia,
- niepewny chód,
- zawroty głowy.
Udar mózgu – prawostronny, lewostronny, obustronny
W zależności od tego, które nerwy ruchowe/czuciowe zostaną zaatakowane, buduje się określenie udaru:
- lewostronnego (objawy dotyczą lewej strony ciała),
- prawostronnego (objawy dotyczą prawej strony ciała)
- obustronnego.
Jak postępować w przypadku zaobserwowania objawów udaru?
- W udarze mózgu najważniejsza jest szybka reakcja i właściwie jak najszybciej zaczęta rehabilitacja oraz udzielenie wsparcia psychologicznego.
- Chory z udarem niedokrwiennym, który w ciągu 4,5 godziny trafi na oddział udarowy, dostaje lek rozpuszczający skrzeplinę (tromboliza dożylna). Celem jest jak największe zwiększenie szans na przywrócenie wszystkich zanikniętych/zniekształconych funkcji ruchowych, poznawczych itd.
JEŻELI SPOSTRZEŻESZ, ŻE COŚ JEST NIE TAK, DZWOŃ 112!
LICZY SIĘ TYLKO JEDNO – CZAS!!! DZIAŁAJ SZYBKO!
Zasady i techniki postępowania do zapamiętania/wykonania
Podstawowe kroki naszej reakcji, gdy przypuszczamy, że ktoś dostał udaru mózgu.
Zasada trzech kroków
- Mowa – Poproś chorego o powtórzenie prostego zdania. Na przykład: „Czytam ciekawą książkę”.
- Uśmiech – Poproś chorego o uśmiech i sprawdź, czy udało się spełnić tę prośbę.
- Ramiona – Poproś o podniesienie obu ramion jednocześnie.
Wg. zasady U.D.A.R. sprawdzamy
- Usta – wykrzywione?
- Dłoń – opadnięta?
- Artykulacja – utrudniona?
- Rozmazane widzenie – czy występuje?
Act fast – „działaj szybko”
To podstawa, gdy chcemy, by udar wyrządził jak najmniej szkód u bliskiej osoby. Sprawdzamy:
- F – od ang.: face – twarz. Poproś chorego o uśmiechnięcie się. Czy potrafi to zrobić? Czy obserwujesz opadanie kącika ust?
- A – od ang. arms – ramiona. Poproś chorego, by uniósł ramiona. Czy to się powiodło? Czy jedno ramię zwisa?
- S – od ang. speech – mowa. Poproś chorego, by wypowiedział proste zdanie. Na przykład: „Wszystko będzie dobrze”. Czy słyszysz, że mowa jest niewyraźna lub bełkotliwa?
- T – od ang. time – czas. Jeśli obserwujesz któryś z tych objawów, dzwoń po karetkę!
Postępowanie profilaktyczne
- wykonywanie regularnych badań ogólnego stanu zdrowia w gabinecie lekarskim
- samodzielnie mierzyć sobie ciśnienie – ciśnienie tętnicze na poziomie 120/80 mm Hg, obniża ryzyko udaru o 30-40 procent
- walczyć z otyłością (BMI powyżej 30 już sygnalizuje ryzyko, szczególnie w połączeniu z otyłością brzuszną) i nadwagą
- wskazana jest zdrowa dieta i aktywność fizyczna
- nienadużywanie alkoholu – duże spożycie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia obu rodzajów udaru
- wyeliminować palenie tytoniu – po zaprzestaniu palenia papierosów, ryzyko wystąpienia udaru spada o 50%. Jednak już sama ekspozycja na dym papierosowy, wzmaga ryzyko zachorowania prawie dwukrotnie
- kontrola i leczenie cukrzycy
- kontrola i leczenie miażdżycy -prawie 40% udarów niedokrwiennych ma związek właśnie z zaburzeniami gospodarkami lipidowej.
Więcej informacji